ΕΥΔΟΚΙΑΣ ΦΟΥΡΤΟΥΝΑ- ΚΑΛΑΦΑΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΑ ΜΕΛΕΝΙΚΙΩΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010

                                                                          

                                                                              Υπό Νικολάου Σκαρλάτου

Η Ευδοκία Φουρτούνα Καλαφατοπούλου, Γραμματέας της Αδελφότητας Κυριών και Δεσποινίδων Μελενοίκου «Η Αρμονία», με  ένα καινούργιο βιβλίο ταξιδεύει τον αναγνώστη μέσα από το Δημοτικό τραγούδι στα μονοπάτια της  λαϊκής παράδοσης του Μελενοίκου, Ακρίτα του Βορρά.

Τα Δημοτικά τραγούδια, μάρτυρες των θρύλων και παραδόσεων του παρελθόντος, έγιναν σύμβολα μιας ηρωικής εποχής,  για να μεταδώσουν στους κατοίκους  του Μελενοίκου, το θριαμβευτικό συναίσθημα και το θάρρος απέναντι στις καταπιέσεις του Τούρκου  δυνάστη και των αλλοεθνών, που περιέβαλαν  τον τόπο τους, στον αγώνα να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα και τον Ελληνικό τους πολιτισμό.

Αντηχούσαν όμως το Ελληνικό μεγαλείο  και στις  απόκρημνες καταπτώσεις του Μελενοικιώτικου τοπίου σε κάθε κοινωνική εκδήλωση των κατοίκων της πόλης, σε χαρές και λύπες. Τραγουδημένα με τη ζωντανή γλώσσα του λαού μας,  συντηρούσαν τον Ελληνισμό στις δύσκολες φάσεις της ιστορίας του. Ήταν το υφάδι των στοχασμών και το θεμέλιο της προσευχής σ’ όλες τις φάσεις της ζωής του Έθνους. Μ’ αυτά γεννιούνταν, ζούσαν και ανατρέφονταν οι  Μελενοίκιοι, όπως όλοι οι Έλληνες. Τα έπλαθαν μέσα στην ψυχή τους και οι στίχοι τους εξέφραζαν  μέσα από την καρδιά τους τα συναισθήματα της κάθε στιγμής. Με τα τραγούδια αυτά οι ακριτικοί μας ήρωες πέρασαν τα σύνορα των περιοχών που έδρασαν και υψώθηκαν σε εθνικά σύμβολα ηρωισμού και παλληκαριάς.

Πολιτισμός όμως, είναι μια λέξη συνδεδεμένη στενά με την έννοια της πόλης και την ποιότητα της ζωής των κατοίκων της, η οποία εκφράζεται μέσα από την ποιότητα των σχέσεων τους. Είναι η συνάντηση των κατοίκων της με τη λαϊκή  και πνευματική πολιτιστική της κληρονομιά, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τα δημοτικά της  τραγούδια. Είναι  έννοια συνδεδεμένη με τη ζωή, τη χαρά, τη λύπη και τις κοινωνικές σχέσεις των κατοίκων της. Έχει άμεση σχέση με την υπέρβαση του ατομοκεντρισμού, του πρωτογονισμού και της υποταγής στα ορμέφυτα του εγωκεντρισμού από τους κατοίκους της.  Συνδέεται στενά με την έννοια, που οι Μελενοίκιοι αποκαλούσαν  «κοινόν», τον καταστατικό χάρτη, ο οποίος αποτέλεσε πανελλήνια πρωτοτυπία και πρότυπο κοινωνικής οργάνωσης και συνοχής, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ξεπερνώντας προφορικά έθιμα και συμφωνίες.  

Η Ευδοκία Καλαφατοπούλου, σύζυγος του Μελενοίκιου στην καταγωγή Ταξίαρχου ε.α Γιώργου Φουρτούνα, κόντρα στη σημερινή σκληρή, αδήριτη και αδυσώπητη πραγματικότητα, αντιδρά μ’ επιμονή σ’ αυτήν και σπεύδει με το βιβλίο αυτό να συναντήσει με πάθος τη λαϊκή πνευματική κληρονομιά της ιδιαίτερης πατρίδας των προγόνων του άντρα της. Ανατρέχει στην αγνή και απαλλαγμένη από σκοπιμότητες λαϊκή παράδοση, για να φρεσκάρει ποιητικά την ιστορική μας μνήμη με τον μελωδικό αέρα των Μελενοικιώτικων  Δημοτικών τραγουδιών.  Τον αέρα μιας πόλης, ο οποίος κάνει τον άνθρωπο ελεύθερο.

Μέσα από μαρτυρίες και εμπεριστατωμένη έρευνα σε αρχεία και βιβλιοθήκες,  καταγράφει και αναλύει με ιστορικά στοιχεία, τους πόθους , τα πάθη και τους καημούς των σκλαβωμένων ραγιάδων του Μελενοίκου, συνεχιστή της Βυζαντινής Μακεδονικής και Θρακιώτικης παράδοσης. Τραγούδια ιστορικά, της ξενητιάς και της αγάπης. Παραλογές (μυθικά), γνωμικά, σατιρικά και χορευτικά. Της γέννησης (νανουρίσματα, ταχταρίσματα, παιδικά), του γάμου και του θανάτου (μοιρολόγια). Γιορταστικά των Χριστουγέννων, της Αποκριάς και των Θεοφανείων, των Απόκρεω και των Αγίων Θεοδώρων, του ερχομού της άνοιξης (1^η Μαρτίου – Χελιδονίσματα), Πασχαλινά του Λαζάρου, των Βαϊων και της Μ. Παρασκευής, της πρωτομαγιάς και των εθίμων του Κλήδονα και Ντουντουλέ. Τραγούδια επίσης του τρύγου, της αγροτιάς, της εργατιάς και του αργαλειού, αντηχούσαν μελωδικά στις γειτονιές της γραφικής Ελληνικής πόλης του Μελενοίκου, με τα πλούσια αρχοντικά, τις πολλές εκκλησιές και τους ευώδεις οίνους.

Υπάρχουν αξίες που δεν καθιερώθηκαν, αλλά δεν υπάρχει καθιέρωση χωρίς αξία! Η Ευδοκία Καλαφατοπούλου, κατέκτησε επάξια με το σύγγραμμα αυτό τον τίτλο της  Μελενοίκιας λαογράφου και τιμά ιδιαίτερα τον άντρα της, το Γιώργο Φουρτούνα, ο οποίος για εμάς που τον γνωρίζουμε αποτελεί όχι μόνο πρότυπο βιοπάλης, αλλά και κοινωνικής προσφοράς. Οφείλουμε όμως να τον προβάλλουμε και στα παιδιά μας, τα οποία μεγαλωμένα μέσα στον παραισθησιογόνο ευδαιμονισμό και την ήσσονα προσπάθεια δεν είναι σε θέση ν’ αναγνωρίσουν αρχές και αξίες.

Σήμερα, που η έννοια της κοινότητας καταρρέει και τα αιτήματα των ανθρώπων συνεχώς αυξάνουν, ξεπερνώντας το κοινό συμφέρον, το βιβλίο αυτό αποτελεί μια όαση δροσιάς και ένα ταξίδι σε μια άλλη εποχή, πολύ διαφορετική από τη σημερινή. Οι ιδέες και οι παραδόσεις σε πείσμα των καιρών θα παραμείνουν οι δεξαμενές, που θα τροφοδοτούν με αρετές  την εθνική μας προσωπικότητα και θα μας προστατεύουν από τη θανάσιμη για τα έθνη αποκοπή μας από το ιστορικό μας παρελθόν. Είναι δυνάμεις που μας επιτρέπουν να συνειδητοποιούμε την εθνική μας μοναδικότητα, ν’  ανανεώνουμε τα πεπρωμένα μας και να ξαναγαπούμε τον εαυτό μας.  Ας έχουμε λοιπόν υπ’ όψη μας ότι χειρότερη από το θάνατο είναι η απώλεια της μνήμης.